Van Winterprijs 2021
De Professor van Winterprijs 2021 is uitgereikt aan journalist en historisch onderzoeker Enny de Bruijn. De jury koos unaniem voor haar boek De hoeve en het hart unaniem . Een boerenfamilie in de Gouden Eeuw. De jury koos unaniem voor het boek van Enny de Bruijn, omdat zij niet alleen haar materiaal beheerst, maar ook de kunst van de interpretatie en die van haar pen.
Juryvoorzitter Hanno Brand prees de auteur: ‘Enny de Bruijn heeft een indringend en relevant boek van uitzonderlijke schoonheid geschreven. Het komt maar zelden voor dat een historicus er zo overtuigend in slaagt om aan de hand van één enkele collectie van egodocumenten een boerendorpsgemeenschap in zoveel verschillende facetten tegen het licht te houden. En dat gebeurt dan ook nog in een verhalende stijl waar menig romanschrijver de pen bij aflikt.’
De prijs werd overhandigd in de hervormde kerk te Herwijnen, waar een belangrijk deel van de geschiedenis zich afspeelt.
Van Winterprijs 2019
De Professor van Winterprijs 2019 is uitgereikt aan Lennert Savenije. De jury heeft zijn boek Nijmegen, collaboratie en verzet. Een stad in oorlogstijd (Nijmegen, Vantilt) unaniem verkozen tot prijswinnend boek van de ingezonden boeken uitgegeven in 2017-2018. De uitreiking van de prijs vond plaats op woensdag 23 oktober in de Schepenhal van het stadhuis van Nijmegen.
Voorafgaand aan de prijsuitreiking vertelden Ad van Liempt en burgemeester van Nijmegen Hubert Bruls over de betekenis van lokale en regionale geschiedenis voor onze kennis over de Tweede Wereldoorlog en over de stad Nijmegen in de Tweede Wereldoorlog.
De jury vond het boek van Lennert Savenije een overtuigende prijswinnaar. “Met deze veelzijdige en gelaagde benadering van collaboratie en verzet levert Savenije een broodnodige nieuwe dimensie aan onze beoordeling van de persoonlijke keuzes die mensen in oorlogstijd maakten. Savenije pleit voor een meer genuanceerde benadering, waarin het vacuüm dat tussen het absolute oordeel goed of fout ligt, op genuanceerde wijze wordt ingevuld. Tussen beide uitersten blijkt een zone te liggen waarin onder druk van steeds wisselende omstandigheden een veelheid van keuzes gemaakt werd. Het is een verdienste van de prijswinnaar dat hij juist deze moeilijke grijpbare groep voor het eerst voor het voetlicht brengt. Daarmee pleit Savenije voor een genuanceerde beoordeling van de vele Nijmeegse burgers die in oorlogstijd gedwongen waren om op de smalle scheidingslijn tussen collaboratie en verzet te balanceren.”
Van Winterprijs 2017
Janny Bloembergen-Lukkes, Paradoxale modernisering: Ede 1945-1995.
Groot geworden, herkenbaar gebleven
Dit jaar is de prijs op 9 november 2017 in Den Haag uitgereikt aan Janny Bloembergen-Lukkes. Zij krijgt deze prijs voor haar boek Paradoxale modernisering: Ede 1945-1995. Groot geworden, herkenbaar gebleven. De jury was unaniem in haar keuze: “Dit prachtige boek is behalve een belangrijke bijdrage aan een groot wetenschappelijk debat, ook direct maatschappelijk en politiek relevant. Kortom, het boek van Bloembergen-Lukkes is een overtuigende prijswinnaar.” In haar boek zet Janny Bloembergen-Lukkes uiteen hoe de gemeente Ede meebewoog met de algemene ontwikkelingen in Nederland, zonder het eigen karakter te verliezen. De insteek van het boek is het gemeentelijke beleid, het haakt aan bij het debat over modernisering. Janny Bloembergen-Lukkes benadrukt dat modernisering zich op zeer verschillende wijzen kan manifesteren. Er kan daarbij heel goed worden teruggegrepen op oude gebruiken om de eigen identiteit en verbondenheid uitdrukking te geven. De auteur geeft hiermee een nieuwe wending aan het historiografisch debat.
De feestelijke prijsuitreiking in het pand van ProDemos, in de binnenstad van Den Haag, is druk bezocht. Prof. dr. Dirk Jan Wolffram sprak de aanwezigen inspirerend toe over gemeentebestuur na de Tweede Wereldoorlog. Aansluitend konden de bezoekers van de prijsuitreiking nog genieten van een rondleiding door de Ridderzaal.
Jury: dr. Paul Brusse, prof. dr. Petra van Dam, dr. Elise van Nederveen Meerkerk, dr. Joost Rosendaal, dr. Remi van Schaik
Van Winterprijs 2015
Clé Lesger, Het Winkellandschap van Amsterdam
Overhangende luifels, uithangborden, uitstallingen op de stoep en sobere interieurs waren ooit typerend voor de winkels in Amsterdam. Aanzicht en interieur van de winkels hebben de afgelopen eeuwen echter grote veranderingen ondergaan. Clé Lesger beschrijft deze in samenhang met ontwikkelingen in de architectuur, technologische innovaties en de opkomst van warenhuizen en andere grootschalige winkelvoorzieningen. Ook de wensen, voorkeuren en koopkracht van het winkelend publiek spelen een belangrijke rol. Daarnaast laat Lesger zien, dat de locaties van de winkels vanouds aansluiten bij patronen van toegankelijkheid in de stad. Die zijn op hun beurt verbonden met de structuur van het stratennetwerk zoals deze tijdens stadsuitbreidingen en andere grote ingrepen in het stedelijk landschap tot stand is gekomen. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw is met de opkomst van moderne winkelcentra in de nieuwste buitenwijken een fundamenteel ander bewinkelingspatroon ontstaan dan dat van de vooroorlogse delen van Amsterdam. De vele afbeeldingen en kaarten in het boek brengen de veranderingen ook fraai in beeld.
De uitreiking van de prijs was op 30 oktober 2015 in Spui25 te Amsterdam. De middag was drukbezocht en de prijsuitreiking werd opgeluisterd door drie lezingen van deskundigen op het gebied van handel, steden en winkels. Zo sprak prof.dr. Ilja van Damme over ‘Stad en kleinhandel: uitdagingen voor nieuw onderzoek’ en sprak prof.dr. Jan Hein Furnee tijdens zijn lezing getiteld ‘Op jacht naar de klant: De Bijenkorf, 1945-1965’ over de tactieken van De Bijenkorf om het koopgedrag van hun klanten te achterhalen. Ook Gerrit van der Plas had een interessante lezing over winkelleegstand en de toekomst van de detailhandel.
Jury: prof. dr. Hans Mol, prof. dr. Peter Nissen, prof. dr. Petra van Dam, dr. Remi van Schaik, dr. Paul Brusse
Van Winterprijs 2013
Boudien de Vries, Een stad vol lezers. Leescultuur in Haarlem in de negentiende eeuw
Aan het eind van de negentiende eeuw voltrok zich niets minder dan een revolutie. Was het lezen van literaire, opiniërende en informatieve boeken, tijdschriften en kranten in 1850 voorbehouden aan een smalle bovenlaag, binnen een halve eeuw veranderde dit fundamenteel. Meer mensen dan ooit kwamen in aanraking met drukwerk en konden kennisnemen van het literair erfgoed, zich mengen in de discussies van de dag en door zelfstudie hopen op een betere toekomst. Tegelijkertijd werden politieke en levensbeschouwelijke bewegingen zich bewust van de mogelijkheden om via eigen bibliotheken, kranten en tijdschriften hun visie op de samenleving uit te dragen. Wie de negentiende-eeuwse lezers waren en welke boeken ze lazen, is nauwelijks bekend. Lazen ze flodderromans of literaire meesterwerken, vooral stichtelijke werken of ook pikante verhalen en wat waren de toenmalige bestsellers? Hoe kwamen deze lezers aan hun boeken? In Een stad vol lezers onderzoekt Boudien de Vries de Haarlemse leescultuur en schetst tegelijkertijd een beeld van de negentiende-eeuwse Nederlandse lezer.
De uitreiking van de prijs was op 4 november 2013 in het Noord-Hollands Archief Janskerk te Haarlem. De prijsuitreiking trok een volle zaal in de fraaie, voormalige Norbertijnenkapel van het Noord-Hollands Archief in Haarlem. Een lezing van prof. dr Marita Mathijsen luisterde de uitreiking op. Mathijsen zette uiteen hoe verlichtingsidealen en vernieuwingen in druktechnieken in de negentiende eeuw niet alleen leidden tot verbetering van het leesonderwijs, maar ook tot een enorme groei van het aantal boeken en tijdschriften. Aan het eind van de negentiende eeuw was het aantal lezers in Nederland dan ook exponentieel toegenomen.
Jury 2011: prof. dr. Maarten Duijvendak, prof. dr. Hans Mol, prof. dr. Peter Nissen, prof. dr. Petra van Dam, dr. Remi van Schaik
Van Winterprijs 2011
Pieter Caljé, Student, universiteit en samenleving. De Groningse universiteit in de negentiende eeuw
Dat universiteiten geen ivoren torens zijn, maar maatschappelijke instellingen die met duizend draden zijn verbonden met de samenleving laat Pieter Caljé zien aan de hand van de sociale en culturele geschiedenis van de studenten van één universiteit – die van Groningen. Daarbij worden sociale, politieke en geografische lange-termijnprocessen verbonden met zo goed mogelijk gereconstrueerde levens van vijf cohorten studenten uit de negentiende eeuw en een cultuurgeschiedenis van het Groninger studentencorps Vindicat atque Polit.
De uitreiking van de Prof. Van Winterprijs vond plaats op donderdag 3 november in de Senaatskamer van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Er werd gesproken door Prof. dr. Klaas van Berkel, Pieter Caljé en prof. dr. Johanna Maria van Winter.
Jury 2009: prof. dr. Maarten Duijvendak, prof. dr. Hans Mol, prof. dr. Peter Nissen, prof. dr. Marlou Schrover en dr. Jos Wassink.
Van Winterprijs 2009
Han Nijdam, Lichaam, eer en recht in middeleeuws Friesland
De historicus Han Nijdam deed onderzoek naar de Oudfriese boeteregisters. Bij veel Friezen speelde ‘eer’ in de Middeleeuwen een belangrijke rol. In autonome gebieden van de vrije Friezen langs de Nederlandse en Duitse Noordzeekust werden geregeld vetes uitgevochten naar aanleiding van een erezaak. In de door Nijdam onderzochte Oudfriese boeteregisteres werd vastgelegd wat precies gerekend kon worden tot ‘schending van eer’.
De prijsuitreiking vond plaats op woensdag 21 oktober bij de Fryske Akademy in Leeuwarden.
Van Winterprijs 2007
Griet Vermeesch, Oorlog, steden en staatsvorming. De grenssteden Gorinchem en Doesburg tijdens de geboorte-eeuw van de Republiek (1570-1680)
In Oorlog, steden en staatsvorming wordt de organisatie van de defensie in Gorinchem en Doesburg, twee grenssteden van de Republiek, tijdens de Opstand bestudeerd. In grenssteden moest blijken of de vroegmoderne staat voldoende middelen bijeen kon brengen om gevechtskrachten te betalen en de organisatorische capaciteiten bezat om het gedrag van soldaten te beheersen en moderne vestingwerken aan te leggen. Vermeesch toont aan dat de Republiek beter dan andere staten erin slaagde om soldaten te integreren in de burgermaatschappij. Ook in het aanleggen en onderhouden van vestingwerken boekte de Republiek succes. In tegenstelling tot wat veelal verwacht wordt, bracht dit proces van staatsvorming-van-onderop een sterke nationale staat voort.
De prijsuitreiking vond plaats op 6 december 2007. Voor het eerst is de prijs naar een niet-Nederlandse auteur gegaan. Jury 2007: prof.dr. Koen Goudriaan, prof.dr. Ad Knotter, prof.dr. Maarten Duijvendak, dr. Aad de Klerk en dr. Thera Wijsenbeek.
Van Winterprijs 2005
Theo Spek, Het Drentse esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie
In Het Drentse esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie, het proefschrift van landschapswetenschapper Theo Spek, komt een veelzijdige visie op het Drentse landschap naar voren. In de achttien hoofdstukken wordt onder andere aandacht besteed aan de rol van het menselijk ingrijpen door de eeuwen heen, de geschiedenissen van oude families en de samenstelling van de Drentse bodem. Ook de ontwikkeling van de dorpen Balloo, Gasselte, Valthe en Ansen komt uitgebreid aan bod.
Jury 2005: prof.dr. Koen Goudriaan, prof.dr. Ad Knotter, prof.dr. Maarten Duijvendak, dr. Aad de Klerk en dr. Thera Wijsenbeek.
Van Winterprijs 2003
Marlou Schrover, Een kolonie van Duitsers. Groepsvorming onder Duitse immigranten in de negentiende eeuw
Duitse immigranten vormden eeuwenlang de grootste groep vreemdelingen in Nederland en dat bleef zo tot de komst van de gastarbeiders in de twintigste eeuw. Ze lieten hun sporen na in de Nederlandse samenleving en introduceerden het bovengistende bier, zoals we dat nu drinken, de kerstboom, het turnen en het winkelen als vrijetijdsbesteding. Toch is juist over deze grootste groep relatief weinig bekend. De geschiedenis van de Duitse immigranten biedt de mogelijkheid om te onderzoeken wat de continuïteit van groepsvorming onder immigranten bepaalde. Daarmee raakt het onderwerp van dit boek aan actuele discussies omtrent groepsvorming, etniciteit en integratie. In dit boek worden de levens beschreven van de Duitse immigranten, die in de tweede helft van de negentiende eeuw in Utrecht woonden.